- Kamliana Lhouvum
Tunlaiah
Zohnahthlâkte zîngah inhnialna tam tak a awm leh fo mai a, a chhan ber chu -
zohnahthlâk awmzia kan hriat dàn a inan loh vàng te, kan kawhtîr tum a inan loh
vàng te leh kan sawifiah dàn a inan loh vàng te ni berin a lang. Mi nâwlpui ngaih
dànah chuan Zohnahthlâk kan han tih hian Mizorama cheng ni lo, Mizoram pâwn
lama chengte emaw, khawsate emaw sawina-ah kan ngâi ber a ang; tin, Zohnahthlâk
tia kan sawi hian Mizo tawng thiam lo emaw, mizo tawng hmang lo emaw, mizo tawng pai deuhho, Mizoram pâwna chêng emaw mizorama rawn pêm lûtte emaw kan mitthla nghâl zêl bawk \hin. Ni e, a
dikna chin tam tak a awm; amaherawhchu, a nihna takah chuan kan hre dik tâwk
lovin kan goal hi a district \helhin kan \helh tih rêng kan hre si lo.
Aw le, Mizoram
state lo pian hma lam thil – Zohnahthlak-hote Burma (Myanmar) rama kan chèn lai
hun leh \iau lui kan kân a, bûng(Thing chi khat) kan phun chungchâng lamte va
chhui ka tum lêm lo; kan history hi chu zohnahthlâk unâute hi chuan kan hriat
vek ka ring. Ka ngaimawh ber - thiam ang tâwka han tàrlan ve ka duh zâwka chu-
Tùna Zohnahthlâkte dinhmun leh engtin nge zohnahthlakte kan lo inpumkhat deuh
deuh theih ang? tih lam zâwk hi a ni;
hun kal tawh chu hun kal tawh a ni a, history chhui lêt a, inhnial inhnial aiin
tùn kan thlen china hmasâwn zêl tum leh zohnahthlâk a la dama-teho hian engtin
nge insuihkhâwm zâi kan rèl theih ang tih lam pang hi kan ngaihtuah a \ûl tawh
a ni.
Mizote chu tute nge? : A hmasa berin, Mizo kan tih hian
a tlângpui thuin Mizorama state-a chêng, mizo \awng(Duhlian \awng) hmang thiam
chin hi a kâwk deuh niin a lang. Mizote chu Mizoramah kan chêng tam ber a;
Mizoram tih lovah chuan hêng – Manipur, Tripura, Assam,adt. –ah kan awm zauh
zauh. Tin, Mizoramah chuan hnam bil, chi bila inlak hranna a awm lo a, Mizorama cheng tawh phawt, Mizo
\awng thiam tawh phawt chu Mizo-ah kan inkhaikhawm vek mai a ni. Entîrna:
Ralte, hmar, Lai, Mara, Thadou, Paite, adt population zat a hranpa-in kan
chhiar ngai meuh lo; chu chu Mizoram nawmna leh ralmuanna pakhat pawh a ni.
Mizoramah mizo population hi 2011 chhiarpui a\anga a lan dànin mi 1,091,014 (
nuai sawmpakhat vel) kan awm a; kumin 2016-ah phei chuan Nuai sawmpahnih bàwrvêl
kan nih a beiseiawm tawh.
Chîn-te chu tute nge? : Chin hnam hi zohnahthlâk unaute zînga
tuna Myanmar (Burma) rama la awmhote saw an ni deuh mai. Kan hriat thiam theih
dàn ber tùrah chuan hmânlai kan pi leh pute huna pêm chhuak ve lo, Burma rama
awm hlen tâte ti i la, a chiang ber àwm e. Zohnahthlâk unau - chin mite hian
Burma ramah state an nei hial mai; tin, district hrang hrang anmahni chèn tamna
leh chèn bîknate an la nei cheu mai. An population zât chiah hi hriat chian
theih ni lo mah se la, nuai têl chu an tling hrim hrim ang tih chu a rin theih
a ni. Tin, chin unaute nèn hian kan inpawhna leh thawhhonate a \ha a; hman kuma
tuilian( flood) avànga chhiat an tawhna chungchângah pawh Mizoram chuan nasa
takin a \anpui a nih kha. Zaithiam leh music lama zohnahthlâk unaute min
tipumkhat a, min tihming\hatute – T. melody leh a dang dangte pawh hi chîn
unaute vek an ni.
Kùki-te chu tute nge? : Kuki unaute ve thung hi chu hêng –
Manipur, Assam, Meghalaya, Nagaland, Mizoram, adt. –ah an chêng tlângpui a, a
bîkin Churachandpur, Manipur-ah khuan an tam zual.Kuki unaute hian thu leh hla
an ngah a; hnam inlungrual lo leh inngeih lo tak tia hriat làr pawh an ni bawk.
Kuki unaute zîngah chi leh chi, hnam leh hnam (Communal feeling) avànga buaina
chhuak hi tun thlengin a la reh hlei thei lo va, state demand \hin mah se,
anmahni inkarah buaina a chhuah fo avàngin Central sawrkâr pawhin a
tihhlawhtlinsak thei lo a ni an ti \hin. Thil mak deuh mai chu: Mizote’n
Mizoram state kan hmuh hma, Lushai Hills tih a nih lai khân Kuki leader-te leh
Mizote’n state kan hmuh theih nana underground pâwl hruaitu-ahte hian Lusei,
Hmar, Paite, Vaiphei, Thadou, Gangte,zou, adt an awm nawk mai; a awmzia ber chu
– tun hma Mizoram a la pian hma khân Kuki unaute khu an lo lianin inkaihhruaina
an lo nei \ha hlê tihna a nih chu. Khûng lam zohnahthlak unaute zîngah Thadou
hnam an tam ber niin a lang a; kum 2001 chhiarpuiah khan Manipur-ah Thadou hnam
bik hi mi 1,15,045 (Nuai khat chuang) an lo awm tawh a, Paite : 44,861;
Hmar : 42,690; Vaiphei : 27,791,zou : 19,112; Gangte : 15,100;
Lusei : 10,520 leh a dang dangte – Simte,Aimol, chiru, adt tam tak an
awm bawk.( source: http://manipuronline.tripod.com/feature/population.htm ) ; tin, 2011 chhiarpuiah khan
Manipurah ringawt pawh Thadou unaute hi mi 1,90,595
chuang lai an lo awm tling tawh.(http://kukiforum.com/2012/09/the-thadous/ ). State dang hêng-
Assam, Nagaland, Meghalaya, Mizoram leh a dangahte chhiar ni phei se’ng chuan
tam tak tùr an ni.
A tlângkawmna : Zohnahthlâk unauten kan hriat reng tura chu – Mizo kan inti
emaw, Chin kan inti emaw, Kuki kan inti emaw eng mah danglamna kan nei lo tih
hi a ni. Hmasâng ata chhùlkhat chhuak vek kan ni a; kan danglamna ber chu hmun
hran hrana kan cheng hi a ni. Heti hian i ti leh teh ang : Zohnahthlak Mizorama
chêngte chu Mizo tiin kan invuah
hrang a ni mai; Zohnahthlâk Burma rama chêngte chu Chin kan invuah a ni leh mai; chuti ang zelin, Zohnahthlâk khûng
lai Manipur vêla chêngte khu Kuki
tiin an invuah a ni leh mai. Hmun khat, khaw khat, ram khata chengho lo na nâ
nâ chu tlêm tlêmin kan zia leh ngainat zâwngte a lo inang lo thei lo va;
amaherawhchu, zohnahthlâk unâu kan nihna a bo tihna erawh a ni chuang lo.
Mizorama cheng, mizopa chu US-ah lehkha zirin kum tam a awm, a hawiher leh a
ngainat zâwng pawh mizorama mite nèn a inang tawh lo maithei; mahse, mizo a
nihna a bo chuang lo. Chuti ang chiah chuan, zohnahthlâk unâute hi Regional
variation avàng te, \awng avàngte leh kan tradition avàng mai maiin i inen
hrang lo ang u.
Zohnahthlâk unâu vek kan ni asin!
Zohnahthlâk unâu vek kan ni asin!
0 Comments